ابش خاتون مقبره آخرین ملکه دوره اتابکان

مقبره ابش خاتون در جنوب شرقی خارج از شیراز نمای برج مانند آجری جلب نظر را می نماید مقبره آخرین ملکه فرمانروای فارس از اتابکان میباشد.

 راجع به تاریخ و موسس این بنا مورخین متقدم و متاخر مطالبی نوشته اند که ضد و نقیض و و از آن نوشته ها نتیجه صحیح و مطمئنی نمی توان گرفت تنها نوشته روضة الصفا در جلد ۴ با نام و شکل ساختمان جور در می آید.

 وی می نویسد که ابش خاتون درسنه ۶۸۷ هجری در تبریز به مرد و پس از چندی شاهزاده کرد و چین دختر اتابک ابش خاتون از منکوقا آن او را به شیراز برد.

 چون طرز و شکل بنا با مقبره اولجایتو در سلطانیه شباهتی دارد و به نام ابش خاتون  در زمان‌های گذشته معروف گردیده میتوان احتمال قوی داد که همان ملکه و به سبک ساختمان های دوره مغولی ساخته شده است.

 ابش خاتون آخرین سلطان سلسله اتابکان فارس میباشد که زن منکوقاآن   پسر هلاکوخان مغول بوده گاهی در فارس و زمانی در آذربایجان به سر می برده بنا به گفته و صاف شیراز نامه در سال ۶۸۵ هجری و بر حسب نوشته روضة الصفا و حبیب السیر دو سال بعد تر در تبریز میمیرد دخترش شاهزاده کرد و چین او را به شیراز آورده و مقبره‌ای برایش می سازد و در آنجا او را مدفون می نماید.

 بنا به شکل مربع و هر ضلع آن 16.75  متر اندازه دارد و ارتفاع آن ۲۰ متر بوده  دورادور آن در گذشته باغ هایی بوده که فعلاً از آنها اثری نیست و با راضی زراعتی و خانه های محقر روایتی که در همان حول و حوش است تبدیل گردیده .

ساختمان سه طبقه  و روی طبقه آخر گنبدی بوده که منهدم می گردیده است در طبقه پایینی  معرق های عالی کار کرده بودند قسمت مختصری از آن بیش باقی نمانده و چند سال قبل به موزه پارس منتقل گردید در بالای بنا کتیبه های کاشی مشتمل بر آیات قرآنی نصب گردیده است.

 این بنا به سهم خود فوق العاده مستحکم ساخته شده به طوری که زلزله های قرون گذشته شیراز تزلزلی در ارکان آن وارد نساخته و با آنکه تعمیراتی برروی آن نشده بنای آن نسبتاً سالم مانده است .

ابش خاتون برگفته شده شده از کتاب شیراز شهر گل و بلبل علی سامی